Gấu Chó

Tên tiếng Anh: Sun Bear
Tên khoa học: Helarctos malayanus
Họ: Gấu (Ursidae)
Phân bố: Đông Nam Á – bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Malaysia, Campuchia, Lào, Myanmar, Borneo và Sumatra.

Giới thiệu chung

Gấu chó là loài gấu nhỏ nhất thế giới, nổi bật với đốm lông hình bán nguyệt màu vàng cam trên ngực – giống như hình mặt trời, là nguồn gốc tên tiếng Anh “Sun Bear”. Đây là loài gấu đặc hữu của khu vực rừng nhiệt đới Đông Nam Á, đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái rừng.

Tại Việt Nam, gấu chó từng phân bố rộng rãi nhưng hiện nay số lượng giảm mạnh do săn bắt và mất môi trường sống.

Đặc điểm nhận dạng

Kích thước: Dài 1,2 – 1,5 m, cao vai khoảng 70 cm.
Cân nặng: 25 – 65 kg, là loài gấu có kích thước nhỏ nhất.
Bộ lông: Đen tuyền, ngắn và bóng mượt, với đốm vàng hoặc cam hình bán nguyệt ở ngực.
Lưỡi: Dài đến 20 – 25 cm, dùng để hút mật ong và côn trùng.
Móng: Cong, dài và rất khỏe, thích hợp để leo trèo và đào bới.
Đầu: Mõm ngắn, tai tròn nhỏ, mặt có màu nâu nhạt.

Môi trường sống

Gấu chó sinh sống chủ yếu ở rừng mưa nhiệt đới, rừng thường xanh, nơi có độ che phủ dày và nguồn thức ăn phong phú. Chúng thường làm tổ và nghỉ ngơi trên các cành cây cao để tránh kẻ thù.

Tại Việt Nam, gấu chó xuất hiện tại một số khu rừng nguyên sinh thuộc Tây Nguyên, miền Trung và miền Bắc, nhưng mật độ rất thấp.

Tập tính và sinh thái

Là loài hoạt động chủ yếu về đêm, ban ngày nghỉ ngơi trên cây cao.
Giỏi leo trèo, có thể di chuyển linh hoạt giữa các cành cây để kiếm thức ăn.
Sống đơn độc hoặc theo cặp, ngoại trừ mùa sinh sản.
Thường phát ra tiếng gầm gừ hoặc sủa đặc trưng khi cảm thấy bị đe dọa.

Thức ăn

Gấu chó là loài ăn tạp với khẩu phần đa dạng:

Mật ong – món ăn ưa thích, chúng dùng lưỡi dài để hút mật từ tổ ong.
Côn trùng như mối, kiến, ong và ấu trùng.
Quả rừng, hạt, chồi non và thực vật mềm.
Đôi khi ăn động vật nhỏ hoặc xác thối khi thức ăn khan hiếm.

Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc phát tán hạt giống, giúp tái sinh rừng.

Sinh sản

Không có mùa sinh sản cố định, có thể sinh sản quanh năm.
Thời gian mang thai khoảng 95 – 100 ngày.
Mỗi lứa thường sinh 1 – 2 con non.
Gấu con khi mới sinh rất nhỏ, nặng chưa đến 500g và phụ thuộc hoàn toàn vào mẹ.
Gấu mẹ chăm sóc con non cho đến khi đạt khoảng 2 – 3 năm tuổi.

Tình trạng bảo tồn

IUCN: Nhóm Dễ bị tổn thương (Vulnerable).
Gấu chó nằm trong Phụ lục I của Công ước CITES – cấm buôn bán quốc tế.
Số lượng suy giảm mạnh do săn bắt lấy mật, chi, xương và phá rừng.
Tại Việt Nam, gấu chó được bảo vệ nghiêm ngặt theo Luật Lâm nghiệp và các chương trình cứu hộ động vật hoang dã.

Vai trò trong hệ sinh thái

Phát tán hạt giống thông qua chế độ ăn hoa quả, góp phần duy trì và tái sinh rừng.
Kiểm soát số lượng côn trùng nhờ việc ăn mối, kiến và ong.
Là loài chỉ báo về sức khỏe của hệ sinh thái rừng nhiệt đới.

Điểm thú vị

Đốm vàng hình bán nguyệt trên ngực giúp phân biệt gấu chó với các loài gấu khác.
Lưỡi gấu chó dài tới 25 cm – kỷ lục trong họ gấu.
Là loài gấu nhỏ nhất thế giới, rất giỏi leo trèo và sống chủ yếu trên cây.
Được xem là “bác sĩ rừng” vì vai trò trong tái sinh rừng và duy trì cân bằng tự nhiên.

English Summary

The Sun Bear (Helarctos malayanus) is the smallest bear species, native to the tropical forests of Southeast Asia. It is easily recognized by the golden crescent-shaped patch on its chest. Sun bears are nocturnal, excellent climbers, and primarily feed on honey, insects, fruits, and small animals. Classified as Vulnerable by the IUCN, they face severe threats from habitat loss and poaching. Conservation efforts focus on protecting forests and rescuing captive bears.